Monday, December 31, 2018

"Downdaten": Als de man minder hoog is opgeleid dan de vrouw

Een echt recent fenomeen is 'downdaten' niet (1; D.H Lawrence, 1928), maar het lijkt wel om zich heen te grijpen. Daardoor is het een maatschappelijke trend geworden - of aan het worden.

De publicaties in verband met downdaten zijn zo talrijk dat ook de algemene pers en de media hier behoorlijk wat aandacht aan besteden. Vooraleer we hieraan toe zijn, rakel ik eerst even graag de onderliggende maatschappelijke statistieken op in verband met de participatie aan het hoger en universitair onderwijs.

Participatie aan het hoger en universitair onderwijs

Een eerste publicatie over de Belgische situatie tot het eind van de 20ste eeuw geeft aan dat de democratisering van het hoger onderwijs in eerste instantie de participatie van jonge mannen uit de maatschappelijke klasse van arbeiders- en lagere bedienden ten goede is gekomen. De meeste auteurs zijn nederlandstalig, maar toch is de publicatie in het engels: "Educational Expansion and Gender Inequality in Belgium in the Twentieth Century‪".  Sinds eind van de jaren '70 hebben de meisjes wel een mooie inhaalbeweging ingezet.

"Times Higher Education" publiceert "University gender gap emerges in the Netherlands". Sinds 2007 overtreft het aantal inschrijvingen van meisjes aan de Nederlandse universiteiten dat van jongens.  Idem dito voor het aantal geslaagden, zodat de hogere participatie op korte termijn ook leidt tot een hoger aantal universitair gediplomeerde jonge vrouwen.

Het thema werd ook door het officiële Europese Statistische DG, Eurostat, opgepikt in een vlot toegankelijke "Statistics Explained" website.

Tenslotte vermeldt 'The Guardian' dat ook Britse jongedames gemakkelijker de weg naar de 'colleges' vinden dan hun mannelijke leeftijdsgenoten : University gender gap at record high as 30,000 more women accepted.  In het UK bepalen vooral de resultaten uit het middelbaar onderwijs (het aantal 'A-grades') de vlotte toegang tot de universiteit. Een citaat: "Ucas says young women a third more likely to go to university than men, and overall admissions are down on last year".

Enkele kanttekeningen: een trend binnen het hoger onderwijs is -sedert meer dan een decennium- dat opleidingen die tot voor kort behoorden tot het niet-universitair hoger onderwijs, nu als 'professional bachelor' of 'professional master' een universitaire stempel krijgen.

Sedert de verpleegopleiding tot 'professional bachelor' is omgeturnd (met daarbovenop een langere studieduur), tilt deze (bijna) compleet vervrouwelijkte opleiding de participatiegraad van meisjes aan het universitair onderwijs tot een significant hoger niveau, eigenlijk zonder achterliggende maatschappelijke verandering. Kinesitherapie en de opleiding tot laborant zijn in dit perspectief al voorgegaan. Ook die opleidingen zijn sterk 'vervrouwelijkt'.

Bovendien zijn enkele van ouds universitaire faculteiten als sinds decennia erg vervrouwelijkt. Met name Letteren en Wijsbegeerte trekken overwegend studentes aan. Enkel de 'Toegepaste Wetenschappen' (opleiding tot burgerlijk ingenieur) blijven nog jongens-bastions.

De meeste hogeschoolopleidingen van het 'lange type' zijn eerder al in de universiteiten geïncorporeerd. Zo zijn de industrieel ingenieurs sedert enige tijd al 'professional master'. Dat wil niet meteen zeggen dat die studies dan meteen een gelijkwaardig diploma afleveren van dat van burgerlijk ingenieur, maar ze krijgen wel een universitair cachet. Het onderscheid tussen hogeschool en universiteit gaat hierdoor stilaan teloor en dus ook de connotatie van 'downdating' tussen partners uit de vroeger erg verschillend ingeschatte studieniveaus.

Dat alles neemt niet weg dat meisjes sedert enkele decennia gemiddeld betere studieresultaten halen in de middelbare scholen en dat de doorstroming naar het hoger onderwijs voor hen ook procentueel hoger wordt. De zonen en dochters van kaderleden, ambtenaren en vrije beroepen hebben nog erg vergelijkbare slaagkansen in het hoger onderwijs. Maar tot frustratie van vele tweede generatie Belgen verliezen vele van hun zonen de focus tijdens de middelbare school en halen met enige moeite de nodige kwalificatie in het beroepsonderwijs, terwijl hun dochters wel het ASO afmaken en
kunnen doorstromen naar het hoger onderwijs. (Het vanouds paternalistisch maatschappijmodel dat voortleeft in het migranten-milieu komt daardoor op de helling, wat misschien geen slechte zaak is.)

* * *

Downdaten wordt een maatschappelijke trend

Enkele illustraties met relevante persartikels zijn eigenlijk voldoende om dit in perspectief te plaatsen: 

Wat als zij een hoger diploma heeft dan hij?


Duet, Rika Ponnet, 14/11/2017

"Single vrouwen die hoogopgeleid zijn hebben het moeilijk om een partner van hetzelfde opleidingsniveau vinden" zegt relatiebemiddelaar Rika Ponnet in Nieuwe Feiten op Radio 1. Voor het merendeel is dat nochtans wel het verlangen, maar men hangt er niet meer aan vast zoals vorige generaties.

"Tegenwoordig reduceren jonge mensen ‘de andere" niet meer tot een economische identiteit" zegt Ponnet. Vroeger was dat wel zo, en dat was ook logisch: er waren vooral relaties met een kostwinnersmodel, waarbij de vrouw financieel afhankelijk was van haar man. Vandaag zien we meer en meer een overlegmodel in relaties, waarbij we het niet meer zo belangrijk vinden wie nu voor wat zorgt in een relatie.

Maar kan een advocate wel over haar werk praten met een bouwvakker? "Dat vindt niet iedereen zo belangrijk" zegt Ponnet. En zelfs als je allebei een hoog diploma hebt, is dat niet altijd een garantie. Denk maar aan koppels waarbij de ene industrieel ingenieur is en de andere advocaat. Misschien hebben zij elkaar ook niet zoveel over het werk te vertellen?

En wat dan met gespreksonderwerpen zoals literatuur en kunst? "Dat alleen maar mensen met een diploma interesse hebben in die domeinen is een cliché" zegt Ponnet "Het maakt ook niet altijd de essentie van een relatie uit."


"Naar mijn ervaring is het zo dat het vooral op een emotioneel niveau goed moet zitten tussen mensen. Daar moet men een vorm van evenwicht en gelijkwaardigheid ervaren."

En wil een doorsnee bouwvakker zelf wel een advocate of een directrice als partner? "Een aantal onder hen zal zich daar niet goed bij voelen" zegt Ponnet. Toch draait het niet zozeer om diploma's en inkomens in een relatie, wel over het gevoel van zelfwaarde dat mensen hebben. Zo kent Ponnet een garagist en een advocate die een koppel zijn. "Maar hij is een heel handige man die zich heel goed voelt, en zij respecteert hem ook bijzonder. Zo zie je dat dat een heel mooie combinatie kan zijn. Hij staat naast haar, niet onder haar."

"Ik vind dit een positieve trend", besluit Ponnet.

"Het is heel lang voor vrouwen zo geweest dat het economische een hoofdmotief voor een relatie was. Nu ligt het accent veel meer op de persoonlijkheid van de andere."

Bij koppels waar de vrouw hoger is opgeleid dan de man, is zij meestal ook degene die het hoogste inkomen binnenbrengt. Het is een trend die al enige tijd aan de gang is. Het klassieke kostwinnersmodel behoort stilaan tot het verleden.

... een illustratie van dit laatste aspect vind je ook hier terug:

Revolutie op de relatiemarkt: de vrouw wordt steeds vaker de belangrijkste kostwinner

09-11-17, 16.42u - Cathy Galle, De Morgen
Downdating, waarbij de vrouw hoger opgeleid is dan de man, zit al jaren in de lift. En nu blijkt het ook voor stabiele relaties te zorgen. Al gaat het in de praktijk toch vooral met vallen en opstaan. "De ruimdenkendheid stopt wanneer je met een arbeider als lief afkomt."
'Mijn sterke man”, noemt ze hem liefdevol. Isabelle Jonckheere deed al aan ‘downdating’ nog voor het woord ook maar bestond. Niet dat ze zich daarvan bewust was. “Alsof een diploma bepaalt wie of wat je bent. Tussen ons heeft dat echt nooit gespeeld”, klinkt het beslist.

Ze leerde haar man Mario in 2000 kennen via internet. Het klikte meteen. Na twee maanden gingen ze al samenwonen. Dat Mario aanvankelijk werkloos was, deerde haar niet.

Je vindt enkele meer complete artikels ook als blogs op Duet (1) en (2)

* * *

'Downdating', waarbij de vrouw hoger opgeleid is dan de man, zit in de lift.
Katrien De Groef, Flair, Nov 2017

De dokter die samen is met de verpleegster of de baas die trouwt met zijn secretaresse, dat is een beetje achterhaald. Vandaag zijn er meer vrouwen hoger opgeleid dan hun partner, dan omgekeerd. Dat fenomeen heet ‘downdaten’, als is er volgens dit koppel helemaal niks down aan.
Ans (33) is projectmanager en Bram (34) werkt als tuinman. ‘Ik zou later carrière maken, met een even ambitieuze zakenman een villa bouwen, in het weekend lekker uit eten gaan en tussen het werken door tripjes maken naar exotische bestemmingen. Nu klinkt het net alsof ik ontzettend materialistisch ben. Dat is niet zo, of toch niet overdreven, maar het was gewoon het beeld dat ik in mijn hoofd had. Ik kende ook niets anders. (...)
Vóór Bram had ik twee relaties, allebei met een man die een evenwaardig diploma had en al iets verder in zijn carrière stond. Helaas liep het twee keer fout af. De eerste heeft mij bedrogen. De tweede was net iets te vol van zichzelf en zag mij als een trofee in zijn verzameling successen.’

Twijfel
‘En toen kwam ik Bram tegen, via via op café. Hij had geen praatjes, weidde niet uit over zijn carrière, pronkte niet met zijn dure wagen. Hij was gewoon zichzelf: de sympathieke, joviale, sportieve en ook waanzinnig stoere en knappe Bram. Natuurlijk viel ik als een blok voor hem. Fysiek, in ieder geval. Maar toen kwam de twijfel: Bram had niet gestudeerd, hij had het zelfs nooit geprobeerd. Bram was “gewoon” een tuinman. Geen galante zakenman, maar een nuchtere vent. Langer dan ik ooit aan hem zou toegeven, heb ik daarmee geworsteld. Tegen mijn vriendinnen had ik continu de neiging om hem goed te praten. “Ja, maar voor hem hoeft een diploma niet.” “Hij verslaat me in elke quiz.”’

Ongemakkelijke stiltes
De grootste angst had ik voor mijn ouders. Ze zijn nu eenmaal een beetje elitair. Mijn broer heeft wel aan hun verwachtingen voldaan door met een ambitieuze vrouw van goede komaf te trouwen. En dan ik… Uiteindelijk hebben ze maar één keer commentaar gegeven, enkele dagen voor ik Bram aan hen zou voorstellen: “Pas op, meisje, past zo iemand wel bij jou?” Tegen Bram hebben ze nooit een verkeerde opmerking gemaakt, maar ik voel dat ze hun reserves blijven hebben, zelfs vijf jaar en twee kinderen later. Tja, het klikt gewoon niet zo tussen hen. Bij Bram moet je niet afkomen met gesprekken over “het hockey”, over een duur netwerkevent of over de beurs en obligaties. Dat zorgt soms voor ongemakkelijke stiltes tijdens familiefeestjes. Het zijn momenten die ik dan vul door opgelaten te kakelen.’

Verademing
‘Ook ik kan niet alles delen met Bram, maar dat vind ik niet meer nodig. Mijn economische interesses en roddels over de business hou ik wel voor het werk. Het feit dat ik meer verdien, vind ik alleen een plus. Beiden storten we evenveel op de gemeenschappelijke rekening, en zo hou ik nog genoeg over voor mooie kleding en mijn paarden. Want mijn liefde voor mooie – en soms dure – dingen blijft. Bram lacht er soms om, want voor hem zou ik even mooi zijn in een jurkje van tien euro, maar hij laat me doen. Mijn twijfels van in het begin van onze relatie zijn ondertussen helemaal verdwenen. Ik zou geen andere man meer willen. Ik vind het een verademing dat Bram me elke dag opnieuw in de nuchtere realiteit brengt. Niet zeuren, je niet beter voelen dan een ander en vooral: werk is ook maar werk. (...)

Kostwinnersmodel
Vroeger ging men ervan uit dat de meest stabiele relaties diegene waren waarbij beide partners een gelijk opleidingsniveau hadden of de man een hoger diploma had dan de vrouw. Een vrouw die hoger geschoold was dan haar man, dat zorgde volgens de gedachtegang van toen voor heel wat frustraties. Volgens relatietherapeute Rika Ponnet gooien we dit dominante man-vrouwbeeld of klassieke kostwinnersmodel stilaan overboord. ‘Mannen en vrouwen willen een partner die op hen lijkt qua sociale afkomst, opleiding en economisch potentieel’, zegt Rika.

Kentering
De ommezwaai kwam er in het midden van de vorige eeuw. ‘Er zitten niet alleen meer vrouwen op de studiebanken, ze zijn ook succesvoller dan mannen’, aldus Rika. Daardoor zijn al een aantal jaar meer hoger opgeleide vrouwen dan mannen op zoek naar een partner. (...)

Taboe
Downdaten komt steeds vaker voor. 30 % van de vrouwen is hoger opgeleid dan haar partner, in vergelijking met 20 % van de mannen die een hoger diploma hebben dan hun vrouw. 50 % is even hoog opgeleid als hun partner. Toch blijft het een beetje taboe. ‘We hebben onze partnerkeuze aangepast aan de realiteit, maar ons ideaalbeeld evolueert niet even snel’, vertelt Rika. ‘Het idee van de hoger opgeleide, goed verdienende man als partner domineert nog steeds. Koppels die een andere keuze maken, voelen zich vaak afwijken van de norm.’ Ook de invloed van de omgeving speelt een cruciale rol. ‘Reacties zijn soms negatief en koppels kunnen op onbegrip stuiten. Ook het mannelijk ego heeft het soms moeilijk met dergelijke situatie. Alles hangt eigenlijk af van hoe het koppel zich opstelt. Voelt de man zich niet gefrustreerd over zijn lager diploma, maar maakte hij een bewuste beroepskeuze en voelt hij zich competent? Dan heeft ie meestal een goed zelfbeeld. Als de vrouw daarnaast respect heeft voor het kunnen van haar man, dan heeft zo’n relatie de perfecte slaagkansen.’

* * *

Onontkoombaar ...

Als we het eerste hoofdstukje, over de hogere participatie van jonge vrouwen in het hoger onderwijs koppelen aan het fenomeen van downdaten, moeten we wel concluderen dat downdaten bij de jongere generaties logischerwijze om zich heen grijpt. Het CBS, (Nederlands) Centraal Bureau voor Statistiek, geeft aan dat dit al voor 32% van de jonge koppels zou gelden, zoals blijkt in onderstaande korte video:


Deze duidelijk generationele tendens blijkt uit een vergelijking tussen uiteenlopende leeftijdscohorten.

Bron: CBS: Nederlands centraal bureau voor statistiek



* * *

Professor Dimitri Mortelmans gaat door op deze denkpiste:

Waarom vinden slimme vrouwen geen nieuw lief?

Paniek op de partnermarkt! 
Want prof. dr. Dimitri Mortelmans vertelt dat slimme vrouwen geen nieuw lief vinden na een echtscheiding. En nee, dit college gaat niet over verliefdheid en chemische processen. Het gaat over drie heilige sociologische principes... en over downdaten. De wijze raad van professor Mortelmans krijg je er gratis en voor niks bij!



* * *

(1) Lady Chatterley's lover (D.H. Lawrence, 1928) is een goed historisch voorbeeld van 'downdating'. Dat het boek destijds verboden lectuur was zegt al evenveel over de heersende klassetegenstellingen als over het taboe karakter van erotiek.



No comments:

Post a Comment