We maken relatiekeuzes. Bijvoorbeeld voor ‘lat’, ‘fwb’, seriële of zelfs levenslange trouw. Op de vraag ‘waarom’, kunnen we gemakkelijk antwoorden. We sommen dan argumenten op. We kozen dus bewust.
Maar argumenten zijn geen redenen. Breinbeelden laten zien dat bewuste keuzes of beslissingen niet uit de lucht vallen maar teruggaan op onbewuste processen die we dus zelf niet onder controle hebben. De argumenten die we opsommen, zijn een soort verwoording achteraf van wat vooraf en elders heeft plaatsgevonden. We ervaren ze wel als beredeneerd, maar dat is een illusie.
Oeps! Een illusie? Hebben we dan nog wel iets aan onszelf te zeggen? De vrije wil, bestaat hij wel? Door de vraag zo te stellen, maken we - alweer onbewust - een immense gedachtesprong. We hoppen van bewust kiezen/willen naar vrij kiezen/willen. Zolang we vrije wil vertalen als bewust kiezen tussen alternatieven, dan bestaat hij effectief niet. Omwille van zijn onbewuste oorsprong. En misschien maken alternatieven ons ook niet vrij. We moeten dan wel kiezen, wat meer lijkt op moeten vrij zijn. Een beetje hilarisch natuurlijk.
Maar als de vrije wil in deze betekenis niet bestaat, dan kunnen we wellicht de definitie aanpassen tot ze wel bestaat. Dat hebben we geleerd van de politiek! Wat we uit ervaring al weten is dat we dagelijks keuzes maken op andere gronden dan doordachte redenen. Dit doen we als we gaan shoppen uit gewoonte of omdat iedereen het op dat moment doet. Het gebeurt ook als we bijvoorbeeld introvert of emotioneel reageren, tradities en idealen involgen of op onze intuïtie afgaan. Dit zijn bronnen van gedrag waar we op het moment zelf niet meteen diepzinnig over nadenken. Ze zijn er en doen hun werk. Ze maken deel uit van wie of wat ik ben. Mijn persoonlijkheid, mijn identiteit. We voelen ons daarbij ook niet onvrij tenzij we bezwijken onder externe druk zoals pesterijen, psychologische of fysieke dwang.
Vrij-willig iets doen zou dan betekenen dat ik trouw blijf aan mezelf, dat ik dingen doe die kloppen met wie of wat ik ben, dat ik wat ik wil ook echt zelf wil. Ik kan dan als het ware niet iets anders kiezen. Klinkt als 'vrij' willen natuurlijk vreemd. Maar we kennen ze wel. Mensen – en vooral kinderen – die ongedwongen hun weg gaan, het pad van vrije vrolijkheid. Voor velen onder ons een vergane glorie.
En toch! Ik blijf achter met een prangende vraag. Wat heeft het dan nog voor nut om diepzinnig te reflecteren over wat we willen, om onderhandelde afspraken te maken, om bewust zin te zoeken of te geven, om doelen in te vullen en plannen te maken. Ik blog hierover een volgende keer. Nog één keer moeilijke lectuur !
Enjoy the road!
FreeEnjoy
No comments:
Post a Comment