Dopamine

We hebben er zo ons gedacht over. Over de prins op het witte paard of de fee op het vliegende tapijt. Minimaal 1m75, blond of juist niet, open blik maar baardloos, zelfstandig of schoothondjesachtig, slank, humorvol, luisterend oor, binnen een straal van 20km…..

En dan gaan we daten. Liefst op een zongekleurde dag in een omgeving die zwanger is van romantiek. En hop daar voelen we het gebeuren. Kriebels die kriebelen. Zweverige lichtheid of lichte zweverigheid. Pop-up gedachten à la ‘maar zij praat wel graag over zichzelf’ of ‘ hij heeft te veel of te weinig baard’ doen nog een ultieme poging om het feestje te ontnuchteren, maar verdrinken meteen in zijn of haar ogen.

We zijn er zo van overtuigd. We hebben ervaring en weten wat we willen. We hebben nagedacht en eigenhandig met verstand beslist. We houden het allemaal onder controle. Tot hij of zij voor ons staat en ‘ons gedacht’ volgens de wetmatigheden van de zwaartekracht de grond induikt. Irrationaliteit wint van rationaliteit. Ze is er plots. Ontstaan uit hersenprocessen waar we ons niet bewust van (kunnen) zijn.

Maar toch. We kunnen alsnog ons verstand gebruiken en met fermheid beslissen om de irrationele impulsen af te blokken. Op onze strepen blijven staan! Beide voetjes op de grond. Maar ook in dit geval is het niet de met verstand genomen beslissing die ons weerstandsgedrag op gang trekt. Deze eer valt opnieuw te beurt aan onbewuste processen die eraan voorafgaan. Een merkwaardig fenomeen dat ik in een vorige blog probeerde uit te leggen.

Het bewustzijn is niet de baas in ons brein. Maar waarom doen we er dan zo vaak een beroep op? Gewoon een kwestie van dopamine. Hersenprocessen en de daaraan gekoppelde gedragsprocessen zoeken continu dopamine op. Een neurotransmitter die bij ons gevoelens van genot en geluk activeert. Hierdoor zoeken hersenprocessen die gedachten of handelingen op waarbij deze neurotransmitter vrijkomt. Zo won in het begin van deze blog irrationaliteit het van rationaliteit omdat haar dopaminefeestje intenser is. Ook het gedacht dat we ons leven onder controle hebben, dat we bewust in het leven staan, geeft ons cachet. Het hoort zo. Een sterk teken van volwassenheid dat vaak meer dopamine loslaat dan zich laten meeslepen door duistere krachten die we niet onder controle hebben.

Ons bewuste brein moet het afleggen tegenover ons onbewuste. Geen loze opruiende kreet maar harde wetenschap. Pessimistisch? Ach neen. Weten of bedenken waarom we iets (niet) doen, is leuk. Dit aan anderen uitleggen is nog leuker. Samen de dingen verstandig aanpakken geeft een gevoel van houvast. Bovendien is er nog de vraag hoe het onbewuste brein opgebouwd wordt. Het verschilt van mens tot mens en evolueert ook in de loop van onze rit naar af. Misschien speelt hierin bewust worden en bewust beslissen wel een rol en is er toch ruimte voor onze geliefkoosde vrije wil. Voer voor een volgende blog.

Enjoy the road

FreeEnjoy